Đoàn ĐBQH các tỉnh: Hà Tĩnh, Quảng Ninh, An Giang tham gia thảo luận tổ chiều 22/10

Bảo đảm nguồn lực, hoàn thiện cơ chế quản lý và chính sách phát triển giáo dục

Thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, Phó Trưởng đoàn Phụ trách Đoàn Trần Đình Gia nhấn mạnh, việc mở rộng chính sách miễn học phí cho học sinh phổ thông công lập và hỗ trợ các cơ sở giáo dục tư thục là chủ trương nhân văn, góp phần bảo đảm bình đẳng trong tiếp cận giáo dục. Tuy nhiên, chính sách này sẽ tạo áp lực lớn lên ngân sách, ước tính hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi năm, trong khi dự thảo luật hiện chưa làm rõ cơ chế phân bổ nguồn lực giữa Trung ương và địa phương, cũng như mức độ, hình thức hỗ trợ đối với khối tư thục.

Để chính sách đi vào cuộc sống, cần quy định rõ nguyên tắc phân bổ ngân sách giữa Trung ương và địa phương, giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết và xây dựng lộ trình thực hiện phù hợp với khả năng cân đối ngân sách từng giai đoạn. Bên cạnh đó, cần hoàn thiện chính sách ưu đãi về thuế, đất đai, tín dụng đối với khu vực tư thục nhằm khuyến khích phát triển, góp phần chia sẻ gánh nặng với hệ thống công lập.

Liên quan đến phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục, đại biểu cho rằng việc giao Chủ tịch UBND cấp xã quyền thành lập trường mầm non, tiểu học, trung học cơ sở là bước tiến mạnh trong phân cấp, song năng lực chuyên môn của cán bộ cấp xã hiện chưa đồng đều, dễ dẫn đến tình trạng cấp phép chưa bảo đảm điều kiện. Do đó, cần quy định cụ thể tiêu chuẩn cán bộ phụ trách giáo dục cấp xã, đồng thời tăng cường hướng dẫn, giám sát của cơ quan quản lý cấp trên. Việc thành lập trường phải có ý kiến thẩm định bằng văn bản của Phòng hoặc Sở Giáo dục và Đào tạo để bảo đảm tính khách quan, chặt chẽ.

Đại biểu cũng đề nghị rà soát, làm rõ quy định liên quan đến học phí và chi phí dịch vụ giáo dục. Cụm từ “tích lũy hợp lý” trong dự thảo hiện còn định tính, dễ dẫn đến cách hiểu khác nhau nên cần quy định nguyên tắc xác định “tích lũy hợp lý”, giao Chính phủ hướng dẫn khung tỷ lệ tối đa căn cứ vào cấp học, địa bàn và yêu cầu tái đầu tư, bảo đảm công khai, minh bạch, hài hòa lợi ích giữa cơ sở giáo dục, Nhà nước và người học.

ĐBQH Trần Đình Gia, TUV, Phó Trưởng đoàn Phụ trách Đoàn ĐBQH tỉnh.

Làm rõ quy định chuyên môn, thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong giáo dục

Theo đại biểu Trần Đình Gia, quy định về ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong giáo dục là hướng đi đúng, song cụm từ “có kiểm soát” trong dự thảo còn chung chung, chưa xác định rõ phạm vi kiểm soát và cơ quan chịu trách nhiệm. Việc kiểm soát AI cần được hiểu đầy đủ, bao gồm an toàn dữ liệu, nội dung do AI tạo ra và tính minh bạch của thuật toán. Đại biểu đề nghị sửa theo hướng: “Nhà nước thúc đẩy nghiên cứu, phát triển, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục; đồng thời thiết lập hành lang pháp lý kiểm soát về an toàn dữ liệu, đạo đức ứng dụng và tính minh bạch của thuật toán”. Quy định như vậy sẽ vừa khuyến khích đổi mới sáng tạo, vừa bảo đảm quản lý rủi ro trong quá trình triển khai.

Đối với sách giáo khoa và tài liệu giáo dục địa phương, đại biểu cho rằng cần làm rõ phạm vi “xã hội hóa”, tránh mâu thuẫn với quy định Bộ Giáo dục và Đào tạo bảo đảm một bộ sách thống nhất toàn quốc. “Xã hội hóa” chỉ nên áp dụng trong các khâu biên soạn tài liệu tham khảo, học liệu điện tử bổ trợ (được thẩm định), hoặc tài trợ in ấn, phát hành sách đến vùng khó khăn. Quy định rõ như vậy vừa bảo đảm tính thống nhất, vừa phát huy hiệu quả nguồn lực xã hội.

Về quy định đối với nhà giáo, dự thảo bổ sung bốn nhóm nhà giáo: cơ hữu, đồng cơ hữu, hợp đồng sau nghỉ hưu và thỉnh giảng, trong khi Luật Nhà giáo hiện chỉ điều chỉnh đối tượng được tuyển dụng chính thức, dễ dẫn đến chồng chéo, bỏ sót quyền lợi. Đại biểu đề nghị thống nhất khái niệm “nhà giáo” giữa hai luật, bảo đảm mọi đối tượng giảng dạy đều có vị trí pháp lý rõ ràng, được áp dụng chính sách công bằng, minh bạch.

Hoàn thiện chính sách để phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật chất lượng cao

Thảo luận về dự án Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi), Phó Trưởng đoàn phụ trách Đoàn ĐBQH tỉnh Hà Tĩnh Trần Đình Gia cho rằng, việc hoàn thiện thể chế, chính sách về giáo dục nghề nghiệp là yêu cầu cấp thiết nhằm xây dựng hệ thống đào tạo nhân lực kỹ thuật hiện đại, mở và linh hoạt, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.

Theo đại biểu, quy định về “trường trung học nghề” trong dự thảo còn chưa rõ, dễ gây nhầm lẫn với hệ thống trung học phổ thông nếu tên gọi không gắn với cụm từ “nghề”. Việc cho phép sử dụng nhiều tên gọi khác nhau như “trung học kỹ thuật”, “trung học nghệ thuật” có thể khiến công tác quản lý gặp khó khăn và gây hiểu lầm cho xã hội. Vì vậy, cần quy định thống nhất, rõ ràng để bảo đảm minh bạch, đồng thời phản ánh đúng loại hình và trình độ đào tạo.

Đại biểu nhấn mạnh, mô hình trường trung học nghề tích hợp giữa giáo dục văn hóa và giáo dục nghề nghiệp là hướng đi đúng, song cần tính toán kỹ về tính khả thi. Việc triển khai mô hình này đòi hỏi nguồn lực lớn về cơ sở vật chất, trang thiết bị, đội ngũ giáo viên và sự tham gia của doanh nghiệp. Do đó, cần có chính sách đầu tư và cơ chế hỗ trợ cụ thể, đồng thời ưu tiên nguồn lực cho vùng khó khăn, bảo đảm công bằng trong tiếp cận giáo dục nghề nghiệp.

Cùng với đó, chương trình đào tạo phải đặt người học ở vị trí trung tâm, phát triển toàn diện kỹ năng nghề, kỹ năng mềm, năng lực số, ngoại ngữ và tư duy sáng tạo. Việc bổ sung quy định về chuyển đổi số, công nhận tín chỉ và văn bằng quốc tế sẽ giúp nâng cao chất lượng, tăng tính liên thông và đáp ứng yêu cầu hội nhập.

Đại biểu đề nghị mở rộng phạm vi đào tạo của trường trung học nghề, cho phép đào tạo trình độ trung cấp nghề để người học có bằng trung cấp, đủ điều kiện liên thông lên cao đẳng. Đồng thời, nên chuyển đổi các trường trung cấp hiện nay thành trường trung học nghề nhằm tận dụng cơ sở vật chất, nhân lực, phù hợp xu hướng tích hợp văn hóa - nghề nghiệp.

Đối với chính sách hỗ trợ người học, cần sửa theo hướng miễn học phí toàn bộ khóa học đầu tiên cho người học nhập học ngay sau khi tốt nghiệp THCS, thay vì giới hạn 12 tháng như dự thảo. Bên cạnh đó, cần có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp tham gia đào tạo thông qua ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính, trang thiết bị và trách nhiệm sử dụng lao động sau đào tạo.

Phó Trưởng đoàn Phụ trách Đoàn ĐBQH tỉnh Trần Đình Gia khẳng định, việc sửa đổi luật lần này phải hướng tới mục tiêu tạo hành lang pháp lý đồng bộ, thực chất và khả thi, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp, phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật có tay nghề, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước.