Trước hết, Phó Trưởng đoàn phụ trách Đoàn ĐBQH tỉnh Trần Đình Gia khẳng định ba chương trình mục tiêu quốc gia là chủ trương lớn, đúng đắn và nhận được sự đồng thuận của Nhân dân. Những kết quả đạt được thời gian qua đã góp phần quan trọng cải thiện, nâng cao đời sống nhân dân, thu hẹp khoảng cách giữa nông thôn và thành thị, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế theo hướng nhanh và bền vững.Việc hợp nhất ba chương trình là hoàn toàn phù hợp, đồng bộ, nhằm tăng cường hiệu quả quản lý, tránh trùng lặp mục tiêu, nhiệm vụ, bảo đảm sử dụng nguồn lực tập trung, phát huy tối đa hiệu quả đầu tư.

Phó Trưởng đoàn phụ trách Đoàn ĐBQH tỉnh Trần Đình Gia phát biểu

Đại biểu cho rằng hiện nay hệ thống chính quyền địa phương hoạt động theo mô hình 2 cấp, quy mô, yêu cầu quản lý và nhiệm vụ phát triển của các xã sau sắp xếp đã có nhiều thay đổi. Do đó, việc xây dựng và ban hành Bộ tiêu chí mới là cần thiết nhằm khắc phục những hạn chế của giai đoạn trước và phù hợp với yêu cầu trong tình hình mới. Đặc biệt, cần làm rõ nội hàm tiêu chí “nông thôn mới hiện đại”, tập trung vào các yếu tố như hạ tầng số, dịch vụ công trực tuyến, quản trị thông minh, môi trường sống văn minh và tiêu chuẩn phát triển kinh tế - xã hội theo hướng hiện đại hóa nông thôn.

Việc chuyển từ mô hình chính quyền địa phương 3 cấp sang 2 cấp dẫn đến những thay đổi lớn trong công tác quy hoạch, cơ chế quản lý, đặc biệt là phân bổ ngân sách từ tỉnh xuống xã và việc sắp xếp lại hệ thống đơn vị sự nghiệp công lập như trường học, trạm y tế theo địa giới hành chính mới. Thực tế cho thấy, khi địa bàn xã thay đổi về quy mô dân cư và không gian quản lý, nhiều công trình trước đây dự kiến đầu tư có thể không còn phù hợp. Nếu công tác đầu tư xây dựng cơ bản không bám sát quy hoạch mới, nguy cơ lãng phí nguồn lực là rất lớn, nhất là với các công trình hạ tầng giáo dục, y tế cần vị trí phù hợp với mật độ dân cư và định hướng phát triển lâu dài. Do đó, yêu cầu đặt ra là phải rà soát toàn diện quy hoạch, đánh giá lại nhu cầu thực tế và bảo đảm mọi dự án đầu tư đều phù hợp với tình hình mới, tránh để xảy ra tình trạng xây dựng xong nhưng không sử dụng hiệu quả.

Theo đại biểu, việc gắn kết chặt chẽ quy hoạch khu dân cư với công tác phòng chống thiên tai là yêu cầu đặc biệt quan trọng nhằm giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản. Nếu quy hoạch dân cư không tính toán đầy đủ các yếu tố địa hình, thủy văn và rủi ro thiên tai, thì mọi nỗ lực đầu tư phát triển đều có thể bị xóa sạch chỉ sau một trận mưa lũ. Vì vậy, nội dung này cần được ưu tiên trong chương trình mục tiêu quốc gia dành cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, nơi điều kiện địa hình phức tạp và mức độ rủi ro thiên tai luôn cao hơn.

Liên quan đến phân bổ vốn và xác định đối tượng thụ hưởng, đại biểu nhất trí với chủ trương tập trung đầu tư cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, đề nghị rà soát kỹ lưỡng để bảo đảm công bằng. Bên cạnh các xã thuộc vùng dân tộc thiểu số, còn có nhiều xã nghèo, xã đặc biệt khó khăn khác cũng rất cần được hỗ trợ. Vì vậy, đại biểu đề xuất cần có quy định chặt chẽ để các địa bàn này vẫn được thụ hưởng chính sách, bảo đảm nguyên tắc “không để ai bị bỏ lại phía sau”.

Đặc biệt, về khả năng cân đối vốn của các địa phương, đại biểu cho rằng với dự kiến tổng vốn ngân sách địa phương phải huy động khoảng 400.000 tỷ đồng trong 5 năm, tương đương 130.000 tỷ đồng mỗi năm, đây là một con số vượt quá khả năng của nhiều tỉnh, nhất là các địa phương miền núi, vùng sâu, vùng xa. Nếu nguồn lực đối ứng này không được bảo đảm, tiến độ thực hiện các dự án hạ tầng thiết yếu sẽ bị ảnh hưởng, kéo theo nguy cơ chậm giải ngân, không đạt được mục tiêu của chương trình. Điều này còn có thể dẫn đến tình trạng mất cân đối ngân sách, làm giảm sự công bằng trong tiếp cận nguồn lực khi những địa phương nghèo. Do đó, đại biểu đề nghị cần có đánh giá kỹ lưỡng và cơ chế phân bổ linh hoạt, phù hợp với năng lực tài chính của từng địa phương để bảo đảm tính khả thi và hiệu quả của chương trình trong giai đoạn tới./.