Một số quy định hiện hành đối với công tác phối hợp giữa Quốc hội và Hội đồng nhân dân

Theo các quy định hiện hành, cơ chế phối hợp giám sát giữa Quốc hội và Hội đồng nhân dân được quy định từ Điều 28-31 của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Trong đó, khoản 1 Điều 28 quy định: HĐND cấp tỉnh có trách nhiệm gửi báo cáo hoạt động giám sát của mình đến Ủy ban Thường vụ Quốc hội theo định kỳ 6 tháng và hàng năm. Đây là kênh thông tin chính thức giúp Quốc hội nắm bắt tình hình thực hiện chức năng giám sát tại địa phương. Đảm bảo sự phối hợp trong việc theo dõi và đánh giá việc tuân thủ Hiến pháp, luật và các nghị quyết ở cấp địa phương. Tại Điều 29 quy định Ủy ban Thường vụ Quốc hội có quyền xem xét các nghị quyết của HĐND cấp tỉnh nếu phát hiện có dấu hiệu trái với Hiến pháp, luật hoặc văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên. Cơ chế này thể hiện sự giám sát từ trên xuống, đảm bảo các quyết định ở địa phương không mâu thuẫn với chính sách và pháp luật quốc gia. Điều 30, quy định Ủy ban Thường vụ Quốc hội có trách nhiệm giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân. Nếu vấn đề thuộc phạm vi địa phương, Ủy ban Thường vụ Quốc hội có thể phối hợp với HĐND để thu thập thông tin hoặc xử lý. Điều 31, quy định Ủy ban Thường vụ Quốc hội giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri, bao gồm các vấn đề mà HĐND cũng giám sát tại địa phương.

Ngoài ra, tại Điều 89 quy định, các chương trình, kế hoạch, báo cáo kết quả giám sát, nghị quyết, kết luận và kiến nghị giám sát phải được đăng tải trên cổng thông tin điện tử của cơ quan giám sát và gửi đến cơ quan chịu sự giám sát. Việc chia sẻ thông tin qua cổng thông tin điện tử hoặc các kênh chính thức giúp tăng cường tính minh bạch. Tránh trùng lặp trong hoạt động giám sát và nâng cao hiệu quả phối hợp giữa Quốc hội và HĐND.

Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh Trần Văn Kỳ tham dự hội nghị

Công tác phối hợp giữa HĐND tỉnh và Đoàn ĐBQH tỉnh ngày càng được tăng cường

Những năm gần đây, hoạt động phối hợp giữa Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội và Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh với Hội đồng nhân dân các cấp tỉnh Hà Tĩnh trong hoạt động giám sát đã có nhiều chuyển biến, đạt được một số kết quả đáng ghi nhận.

Hầu hết các cuộc giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội hoặc Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh trên địa bàn đều có sự tham gia tích cực của Thường trực Hội đồng nhân dân, các Ban Hội đồng nhân dân các cấp, nhất là các đồng chí Thường trực, lãnh đạo các Ban Hội đồng nhân dân tỉnh được mời tham gia làm thành viên nhiều Đoàn giám sát như: “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí giai đoạn 2016 - 2021”;“Việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo ; “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực thi hành”; “Việc thực hiện các nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã trong giai đoạn 2019 - 2021” ; Việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030; Việc thực hiện Nghị quyết số 43/2023/QH15 ngày 11/01/2023 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội và các nghị quyết của Quốc hội về một số dự án quan trọng quốc gia; Việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội…

Thường trực, các Ban Hội đồng nhân dân tỉnh cũng đã triển khai giám sát các chuyên đề theo yêu cầu của Quốc hội như: năm 2022, giám sát “kết quả giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch kể từ Luật Quy hoạch có hiệu lực thi hành”; “kết quả thực hiện chính sách, pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí giai đoạn 2016 - 2021”; năm 2024, giám sát “việc thực hiện Nghị quyết số 43/2022/QH15 ngày 11/01/2022 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội và các Nghị quyết của Quốc hội về một số dự án quan trọng Quốc gia đến hết năm 2023 trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh”, “việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội từ năm 2015 đến hết năm 2023 trên địa bàn tỉnh”.

Thông qua giám sát, Hội đồng nhân dân tỉnh đã phát hiện, chỉ rõ những khó khăn, bất cập trong quá trình triển khai thực hiện các chính sách, pháp luật để kiến nghị Quốc hội kịp thời điều chỉnh, sửa đổi phù hợp với tình hình thực tiễn. Đồng thời, Hội đồng nhân dân các cấp trên địa bàn tỉnh còn chủ động lựa chọn, tiếp tục giám sát các vấn đề Quốc hội đã giám sát để tiếp tục triển khai giám sát chuyên sâu tại địa phương. Nhiều nội dung, chủ đề các cuộc giám sát hay chất vấn và trả lời chất vấn của Quốc hội đã được Hội đồng nhân dân các cấp lựa chọn để tổ chức các đoàn giám sát, khảo sát cũng như đưa vào chất vấn tại các kỳ họp để giám sát, đánh giá, phát hiện và kiến nghị khắc phục các hạn chế kịp thời.

Trong nhiều cuộc giám sát do Hội đồng nhân dân tỉnh chủ trì, lãnh đạo Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh cũng tham gia với vai trò thành viên chính thức hoặc phối hợp ở các khâu của quá trình giám sát tại địa phương như “Giám sát chuyên đề việc giải quyết kiến nghị cử tri việc thực hiện các nội dung chất vấn tại các Kỳ họp HĐND tỉnh”; “giám sát chuyên đề về công tác cải cách hành chính”’; “Thực trạng, hiệu quả và tính bền vững của các khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu và cơ chế hỗ trợ xi măng trên địa bàn tỉnh”; “Công tác quản lý, khai thác, sử dụng rừng, đất lâm nghiệp trên địa bàn tỉnh”.. . Qua đó, Đoàn đại biểu Quốc hội hiểu rõ hơn thực tiễn địa phương, đồng thời cung cấp thêm về các chủ trương chính sách của Trung ương liên quan đến chủ đề giám sát.

Còn đó những vướng mắc

Từ các quy định hiện hành của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân và từ thực tiễn phối hợp giám sát giữa Quốc hội và HĐND tỉnh còn một số khó khăn, vướng mắc như: Cơ chế hiện tại chủ yếu tập trung vào việc HĐND báo cáo lên Quốc hội hoặc chịu sự giám sát từ UBTVQH nhưng chưa có quy định rõ ràng để HĐND chủ động đề xuất các vấn đề giám sát chung với Quốc hội, đặc biệt là các vấn đề mang tính liên vùng hoặc liên ngành. Các hoạt động giám sát chuyên đề của Quốc hội và HĐND có thể trùng lặp về nội dung hoặc đối tượng, dẫn đến lãng phí nguồn lực và giảm hiệu quả. Luật cũng chưa quy định cụ thể về việc sử dụng công nghệ thông tin để tích hợp, phân tích và chia sẻ dữ liệu giám sát giữa Quốc hội và HĐND; chưa quy định rõ về việc phối hợp giám sát giữa Quốc hội và HĐND cấp tỉnh khiến việc xử lý các vấn đề phức tạp đôi khi thiếu đồng bộ.

Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương phát biểu tại hội nghị

Cần bổ sung một số quy định cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả công tác phối hợp giữa Hội đồng nhân dân và Quốc hội

Từ thực tiễn trên và để phù hợp với tình hình hiện nay, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số, để nâng cao trách nhiệm, chất lượng, hiệu quả hoạt động phối hợp giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, trong dự thảo Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân (sửa đổi) cần bổ sung thêm một số nội dung như sau:

Thứ nhất , cần bổ sung quyền đề xuất từ HĐND: Sửa đổi Điều 28 Luật 2015 (Điều 32 Dự thảo Luật 2025) cần phải quy định để HĐND cấp tỉnh chủ động đề xuất các vấn đề giám sát cần phối hợp với Quốc hội, đặc biệt là các vấn đề mang tính liên vùng, trọng điểm đối với các vấn đề liên quan đến quản lý tài nguyên, ô nhiễm môi trường xuyên tỉnh hoặc liên quan đến chính sách quốc gia như y tế, giáo dục...

Thứ hai , tổ chức hội nghị phối hợp định kỳ. Dự thảo Luật cần bổ sung quy định về việc tổ chức hội nghị hoặc diễn đàn thường niên giữa Ủy ban Thường vụ Quốc hội và đại diện HĐND các tỉnh để thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm và thống nhất các chương trình giám sát chung. Điều này có thể được thêm vào Điều 36 Luật 2015 (Điều 41 Dự thảo Luật 2025) về thẩm quyền chỉ đạo, điều phối của UBTVQH. Ngoài ra, tại Điều này đề nghị nghiên cứu, xem xét bổ sung cơ chế Ủy ban Thường vụ Quốc hội phối hợp với Thường trực HĐND các tỉnh xây dựng một kế hoạch giám sát chung, xác định rõ lĩnh vực ưu tiên.

Thứ ba , tiếp tục tăng cường vai trò của Đoàn đại biểu Quốc hội trong việc làm cầu nối giữa Quốc hội và HĐND, đặc biệt trong việc giám sát việc thi hành pháp luật tại địa phương.

Thứ tư , quy định rõ về giám sát liên cấp và thành lập đoàn giám sát liên cấp. Dự thảo Luật cần bổ sung một điều khoản mới để quy định cơ chế phối hợp giám sát giữa Quốc hội, HĐND cấp tỉnh và thành lập các đoàn giám sát liên cấp, có sự tham gia của đại diện Quốc hội, HĐND cấp tỉnh, đặc biệt đối với các vấn đề phức tạp như thực hiện chính sách an sinh xã hội, quản lý tài nguyên hoặc đầu tư công.

Thứ năm , dự thảo Luật cần nghiên cứu bổ sung quy định về việc thiết lập hệ thống theo dõi thực hiện các nghị quyết, kết luận và kiến nghị giám sát, với sự tham gia của cả Quốc hội và HĐND. Hệ thống này sẽ ghi nhận tiến độ thực hiện và báo cáo các trường hợp không tuân thủ để có phương án xử lý. Đồng thời, xây dựng nền tảng số tích hợp, mặc dù Dự thảo Luật 2025 (Điều 103) đã có quy định về ứng dụng công nghệ số, chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo trong hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân tuy nhiên cần quan tâm xây dựng hệ thống thông tin giám sát trực tuyến chung giữa Quốc hội và HĐND, trong đó cần có cơ chế phối hợp chặt chẽ để tích hợp dữ liệu giám sát từ các cấp.