Trước tình hình đó, Quốc hội đã khẳng định vai trò là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, thể hiện bản lĩnh, trí tuệ, đổi mới sáng tạo, nâng cao tính chuyên nghiệp, công khai, minh bạch, dân chủ, hiệu quả, thực hiện tốt chức năng lập hiến, lập pháp, giám sát tối cao và quyết định vấn đề quan trọng của đất nước, đặc biệt là hoạt động lập pháp trong nhiệm kỳ vừa qua đã có sự đổi mới mạnh mẽ về tư duy, quy trình xây dựng, chủ động, sáng tạo, tích cực, phản ứng kịp thời với 3 những tình huống mới, đáp ứng yêu cầu thực tiễn cuộc sống, khẳng định vị trí quan trọng của Quốc hội trong việc hoàn thiện thể chế. Các chính sách được ban hành lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, tích cực tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, góp phần giải phóng sức sản xuất, huy động, sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực cho sự nghiệp phát triển đất nước.

Đoàn ĐBQH tỉnh Hà Tĩnh biểu quyết thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi)

Trong những kỳ họp gần đây, các dự án luật được Quốc hội thông qua bảo đảm ngăn gọn, rõ ràng, chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội, giao quyền chủ động, linh hoạt, tạo điều kiện thuận lợi cho Chính phủ trong quá trình tổ chức thực hiện; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cải cách thủ tục hành chính.

Những thành tựu nổi bật trong công tác lập pháp của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XV thể hiện ở các nội dung trọng tâm sau đây :

Trước hết , Quốc hội đã sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013 với tỷ lệ 100% đại biểu có mặt biểu quyết tán thành, là minh chứng sinh động cho việc Quốc hội thể chế hóa kịp thời chủ trương đúng đắn của Đảng về sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước theo hướng “ tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, gần dân, sát dân, sát thực tiễn ”, điều này đã thể hiện sự đồng thuận, thống nhất cao giữa “ ý Đảng, lòng dân ”.

Bên cạnh đó , lần đầu tiên Quốc hội xây dựng, trình Bộ Chính trị xem xét, thông qua Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật cho cả nhiệm kỳ Quốc hội, là cơ sở quan trọng để các cơ quan chủ động triển khai từ sớm, phối hợp chặt chẽ bảo đảm tiến độ, chất lượng các dự án trình Quốc hội; kịp thời sửa đổi Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và ban hành Nghị quyết số 197/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá trong xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật để thể chế hóa chủ trương của Đảng về định hướng đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật, đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Toàn cảnh kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV

Ngoài ra , Quốc hội đã xem xét, thông qua số lượng luật, nghị quyết rất lớn (tính đến hết Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã thông qua 99 luật và 41 nghị quyết quy phạm pháp luật và tổng số luật, nghị quyết được dự kiến thông qua tại nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV là 148 luật, 45 nghị quyết quy phạm pháp luật, gấp đôi so với nhiệm kỳ trước), với nhiều quyết sách mang tính lịch sử nhằm kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Đặc biệt, tại 04 kỳ họp cuối nhiệm kỳ, công tác xây dựng pháp luật của Quốc hội càng thể hiện rõ nét, sâu sắc hơn tinh thần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật. Các dự án luật được Quốc hội thông qua bảo đảm ngắn gọn, rõ ràng, chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội, giao quyền chủ động, linh hoạt cho Chính phủ trong quá trình tổ chức thực hiện luật; cải cách thủ tục hành chính, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền.

Đồng thời , Quốc hội đã phát huy vai trò “ đi trước một bước về thể chế ”, thể hiện sự linh hoạt, phản ứng kịp thời với những tình huống mới, quyết định những vấn đề khó, phức tạp do thực tiễn cuộc sống đặt ra như các cơ chế, chính sách phòng, chống dịch COVID-19, cho phép Chính phủ ban hành nghị quyết điều chỉnh quy định khác luật trong một số trường hợp đặc biệt,... là những sáng kiến lập pháp chưa từng có tiền lệ, qua đó Quốc hội đồng hành cùng Chính phủ và cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng đưa đất nước vượt qua khó khăn, hoàn thành các mục tiêu phát triển mà Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII đề ra và vũng bước tiến vào kỷ nguyên mới.

Lần đầu tiên Quốc hội tổ chức Diễn đàn xây dựng pháp luật, Diễn đàn về hoạt động giám sát, bảo đảm sự gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật, đồng thời tổ chức một số Diễn đàn về kinh tế, hội thảo về văn hóa... là những điểm sáng nổi bật trong hoạt động lập pháp của Quốc hội, thể hiện sự chủ động, cầu thị, lắng nghe, tháo gỡ những vướng mắc của thực tiễn trong quá trình xây dựng, hoàn thiện thể chế.

Nhiều dấu ấn đổi mới trong tư duy xây dựng pháp luật

( 1 ) Công tác lập pháp trong thời gian vừa qua thể chế hóa đầy đủ, đúng đắn, kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng, tốc độ thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng thành các văn bản quy phạm pháp luật là rất nhanh. Ví dụ, chỉ 14 ngày sau khi Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân được ban hành thì Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 198/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân; 59 ngày sau khi có Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia thì Quốc hội cũng đã ban hành Nghị quyết số 193/2025/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia... Bên cạnh đó, Quốc hội có nhiều đổi mới trong phương pháp, tư duy, quy trình lập pháp, phát huy vai trò quan trọng của Quốc hội trong việc hoàn thiện thể chế, xuất phát từ lợi ích toàn cục của đất nước; đưa thể chế, pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh; phát huy dân chủ, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ hiệu quả quyền con người, quyền công dân; bảo đảm sự cân đối, hợp lý giữa mức độ hạn chế quyền với lợi ích chính đáng đạt được.

( 2 ) Các luật được thông qua trong thời gian vừa qua đã thể hiện sâu sắc tỉnh thần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, các luật ngắn gọn, rõ ràng¹, đơn giản, dễ thực hiện, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm; chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội, tạo điều kiện thuận lợi, giao quyền chủ động, linh hoạt cho Chính phủ trong quá trình tổ chức thực hiện; triệt để cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, điều kiện đầu tư kinh doanh, giảm chi phí tuân thủ, tạo thuận lợi cao nhất cho người dân và doanh nghiệp; những vấn đề mới, đang trong quá trình vận động, thực tiễn biến động thường xuyên, chưa ổn định thì chỉ quy định khung, mang tính nguyên tắc và giao Chính phủ, các Bộ, ngành, chính quyền địa phương quy định để bảo đảm linh hoạt trong điều hành, phù hợp với thực tiễn.

( 3 ) Hệ thống pháp luật trong thời gian qua không ngừng được hoàn thiện, đạt được một số kết quả nổi bật sau đây :

( i ) Công tác xây dựng và hoàn thiện pháp luật về tổ chức bộ máy các cơ quan nhà nước theo hướng tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, triển khai tổ chức mô hình chính quyền địa phương 02 cấp theo chủ trương của Đảng được triển khai đồng bộ, có hệ thống, tạo nền tảng pháp lý vũng chắc cho việc hình thành mô hình chính quyền địa phương 02 cấp, gắn với phân cấp, phân quyền triệt để, đồng bộ, tạo sự chủ động cho các cơ quan, tổ chức trong tổ chức thực hiện. Xây dựng và ban hành các nội dung chuyển tiếp để giải quyết các vấn đề phát sinh khi sắp xếp tổ chức bộ máy các cơ quan nhà nước, chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương từ 03 cấp sang 02 cấp, bảo đảm hoạt động thống nhất, liên tục, thông suốt, ổn định của các cơ quan chính quyền địa phương, không làm ảnh hưởng đến quyền lợi và hoạt động bình thường của người dân, doanh nghiệp. Trên cơ sở quy định của Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, trong thời gian ngắn, các Bộ, cơ quan ngang Bộ đã tập trung cao độ, tích cực, chủ động để rà soát tổng thể các văn bản quy phạm pháp luật, xác định nhiệm vụ, thẩm quyền để phân cấp, phân quyền; phân định thẩm quyền.

( ii ) Công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã có nhiều đột phá quan trọng; các luật, nghị quyết được ban hành đã kịp thời tháo gỡ những rào cản, điểm nghẽn, tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, khơi thông nguồn lực về tài chính, ngân sách, hỗ trợ mạnh mẽ cho hệ sinh thái khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo. Nghị quyết số 193/2025/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia được ban hành để thể chế hóa kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng tại Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia.

Trên cơ sở kế thừa các quy định của Nghị quyết số 193/2025/QH15, các nhiệm vụ, giải pháp của Nghị quyết số 57-NQ/TW tiếp tục được Quốc hội khẩn trương thể chế hóa bằng việc sửa đổi, bổ sung, ban hành mới một loạt các đạo luật về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và các đạo luật có liên quan tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV như: Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Luật Hải quan, Luật Thuế giá trị gia tăng, Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công... Những kết quả trên cơ bản tạo nền tảng pháp lý vững chắc, thông thoáng cho phát triển phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

Đại biểu Trần Đình Gia, Phó Trưởng đoàn Phụ trách Đoàn phát biểu thảo luận.

( iii ) Khung khổ pháp lý về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được hoàn thiện theo hướng tạo thuận lợi cho đầu tư kinh doanh, khơi thông nguồn lực xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế, nhất là kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn... để phù hợp với thực tiễn, tháo gỡ “điểm nghẽn” pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Tại Kỳ họp thứ 10, nhiều luật tiếp tục được sửa đổi để thực hiện các chủ trương lớn của Đảng về phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn, hoàn thiện nền tảng pháp lý làm động lực cho giai đoạn tăng trưởng cao trong thời gian tới, như Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư,...; xây dựng Nghị quyết của Quốc hội quy định về một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai... nhằm tháo gỡ nhiều “điểm nghẽn” pháp lý trong thực tiễn, tạo điều kiện cho phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

( iv ) Công tác hoàn thiện pháp luật về văn hóa, xã hội đạt được nhiều kết quả quan trọng. Các luật trong lĩnh vực văn hóa đã góp phần hoàn thiện thể chế, xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đồng thời tạo hành lang pháp lý cho các hoạt động văn hóa, nghệ thuật phát triển lành mạnh, hiện đại, hội nhập quốc tế, thể hiện rõ tư duy đổi mới trong xây dựng chính sách văn hóa, chú trọng ứng dụng khoa học, công nghệ, chuyển đổi số trong bảo tồn và phát huy giá trị di sản, thúc đẩy quyền sáng tạo, tự do biểu đạt nghệ thuật gắn với trách nhiệm xã hội và tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về quảng cáo, truyền thông, điện ảnh, di sản văn hóa. Các dự án luật trong lĩnh vực giáo dục được trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, tạo hành lang pháp lý vũng chắc để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy hội nhập quốc tế về giáo dục, đồng thời khẳng định quyết tâm của Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, nhân văn và hiện đại, gắn kết chặt chẽ giữa giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học trong tổng thể hệ thống giáo dục quốc dân. Bên cạnh đó, việc ban hành các luật trong lĩnh vực y tế không chỉ tháo gỡ những vướng mắc, bất cập trong công tác quản lý, cung ứng và sử dụng dịch vụ y tế mà còn tạo cơ sở để nâng cao năng lực hệ thống y tế, phát triển công nghiệp dược, y học cơ sở và y học dự phòng, đồng thời đảm bảo an sinh xã hội và quyền lợi của người dân trong tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng.

( v ) Hệ thống pháp luật về quốc phòng, an ninh và đối ngoại đã không ngừng được hoàn thiện, góp phần giữ vững sự ổn định về chính trị, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, công tác hội nhập quốc tế không ngừng phát triển cả về chiều rộng và chiều sâu, tạo cơ sở pháp lý vũng chắc trong thực hiện nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Những thành tựu của Quốc hội khóa XV trong công tác xây dựng lập pháp sẽ t iếp tục khẳng định vai trò quan trọng của Quốc hội trong dẫn dắt cải cách thể chế, “ đi trước mở đường ” , tạo cơ sở vững chắc để Quốc hội khóa XVI tiếp tục đổi mới, đưa thể chế pháp luật thành lợi thế cạnh tranh, động lực phát triển đất nước trong “ kỷ nguyên vươn mình ” ./.